Η Κύπρος από το 1960 μέχρι το 1989

Τον Μάιο του 1960 ανατράπηκε η κυβέρνηση Μεντερές και η νέα τουρκική ηγεσία, εγκαταλείποντας την πολιτική της προηγούμενης άρχισε ενεργή στασιαστική ανάμιξη στα κυπριακά θέματα, επιδιώκοντας διχοτόμηση του νησιού………

Στις 30 Νοεμβρίου 1963 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος επέδωσε στον Τούρκο αντιπρόεδρο Φαζίλ Κιουτσούκ μακροσκελές υπόμνημα με το οποίο την τουρκοκυπριακή ηγεσία σε διαπραγματεύσεις για την τροποποίηση δεκατριών σημείων του Συντάγματος………

Η τουρκική κυβέρνηση έσπευσε να απορρίψει τις προτάσεις Μακαρίου, πριν ακόμη εκδηλώσουν τη γνώμη τους οι ηγέτες των Τουρκοκυπρίων, οι οποίοι, ακολουθώντας τις απόψεις της Άγκυρας, αρνήθηκαν στη συνέχεια οποιαδήποτε συζήτηση για αναθεώρηση του ισχύοντος Συντάγματος……

Τη νύχτα της 20^ης προς την 21^η Δεκεμβρίου 1963 μια τυχαία συμπλοκή αστυνομικής περιπόλου με ομάδα Τουρκοκυπρίων και ο απροσδόκητος φόνος μιας Τουρκοκυπρίας στη Λευκωσία έδωσαν αφορμή για εκτεταμένες διακοινοτικές ταραχές…………

Στο μεταξύ, η Τουρκία απειλούσε επέμβαση και η αεροπορία και ο στόλος της άρχισαν να παραβιάζουν τον εναέριο χώρο και τα χωρικά ύδατα του νησιού…

Οι συρράξεις μεταξύ Ελλήνων και Τουρκοκυπρίων έδωσαν την ευκαιρία στη βρετανική κυβέρνηση να επιβάλει ένα από τα παλιά της σχέδια: σε συνεννόηση με την Αθήνα και την Άγκυρα πρότεινε το διαχωρισμό των ελληνικών και τουρκικών περιοχών με μια γραμμή που έμεινε γνωστή ως «πράσινη γραμμή»………………………

Η στρατιωτική άμυνα της Κύπρου

Παράλληλα με το πολιτικό θέμα, την κυπριακή κυβέρνηση απασχολούσε σοβαρά το θέμα της στρατιωτικής άμυνας του νησιού. Έτσι, τον Φεβρουάριο του 1964 ο πρόεδρος Μακάριος αποφάσισε τη δημιουργία της «Εθνικής Φρουράς» και την ίδρυση υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Τότε προσκλήθηκε στην Κύπρο ο Γρίβας, ο οποίος, στις 12 Ιουνίου 1964, πήγε στην Κύπρο και ανέλαβε τη διοίκηση του «Ειδικού Μικτού Επιτελείου Κύπρου». Δύο μήνες αργότερα, τον Απρίλιο του 1964, ύστερα από διαβουλεύσεις μεταξύ της Ελληνικής Κυβερνήσεως (Γ. Παπανδρέου) και της Κυπριακής άρχισε συστηματική μυστική αποστολή ανδρών του ελληνικού στρατού που έφευγαν στην Κύπρο με κυπριακά ταξιδιωτικά έγγραφα και με ψευδώνυμα που παίρνονταν από τον κυπριακό τηλεφωνικό κατάλογο. Οι άνδρες αυτοί (περίπου 8.000) αποτέλεσαν στην Κύπρο την ελληνική μεραρχία, η οποία μαζί με την Εθνική Φρουρά ανέλαβε την υπεράσπιση του νησιού και παρέμεινε στο νησί μέχρι το Δεκέμβριο του 1967………………………

Ο διχασμός

Ο αποπροσανατολισμός του Κυπριακού από τις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου, και οι εναλλασσόμενες μεταξύ ανεξαρτησίας και ένωσης θέσεις της ελληνικής πλευράς, οδήγησαν βαθμιαία σε πολιτική σύγχυση και βαθύ κομματικό διχασμό. Η αποστολή των ελληνικών στρατευμάτων, η κάθοδος του Γρίβα στην Κύπρο, η αλλαγή τακτικής των Αθηνών διαμόρφωσαν συν τω χρόνω διαφορετική γραμμή πορείας και διαφορετικές επιδιώξεις στην εθνική πολιτική. Μετά τα γεγονότα της Μανσούρας – Κοκκίνων και τα σχέδια Άτσεσον, οι θέσεις αυτές αποσαφηνίστηκαν πλήρως και οι αντιθέσεις έγινα οξύτερες. Ο Γρίβας και πολλοί από τους Ελλαδίτες αξιωματικούς επιδίωκαν την ένωση και κατηγορούσαν τον Μακάριο και τους οπαδούς του ως ανθενωτικούς………………………

Στις 6 Φεβρουαρίου 1967 ο βασιλιάς συγκάλεσε συμβούλιο του στέμματος, στο οποίο τελικά συμμετέσχε και ο μακάριος. Σκοπός του συμβουλίου ήταν να πειστεί ο μακάριος να υποχωρήσει στις απόψεις του για την Κυπριακή Δημοκρατία και να επιτρέψει στην ελληνική κυβέρνηση να συνεχίσει τον διάλογο με την Τουρκία με σκοπό την εξεύρεση λύσης για το Κυπριακό.

Στις 3 Απριλίου 1967 ο βασιλιάς ανέθεσε την κυβέρνηση στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, ο οποίος στις 14 Απριλίου διέλυσε τη βουλή και προκήρυξε εκλογές για τις 28 Μαΐου 1967 και οι οποίες δεν έγιναν ποτέ, γιατί μεσολάβησε η δικτατορία των συνταγματαρχών…………

Η Κύπρος στα χρόνια της Χούντας

Στις 9 Σεπτεμβρίου 1967 η δικτατορική κυβέρνηση είχε συνάντηση στον Έβρο με τον Τούρκο πρωθυπουργό Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ και τον υπουργό εξωτερικών της Τουρκίας Ιχσάν Τσιακλαγιαγκίλ, και οι συνομιλίες κατέληξαν σε φιάσκο…………

Τον Νοέμβριο του 1967 συνέβησαν στην Κοφίνου – ένα τουρκικό χωριό που δέσποζε στον στρατηγικής σημασίας οδικό Λευκωσίας – Λεμεσού – αιματηρά επεισόδια, τα οποία μετέβαλαν ριζικά την ισορροπία δυνάμεων και επηρέασαν καθοριστικά τις περαιτέρω πολιτικές εξελίξεις στο νησί.

Στις 15 Νοεμβρίου ισχυρή στρατιωτική δύναμη υπό τον στρατηγό γρίβα επιτέθηκε εναντίον του Αγίου Θεοδώρου και του παρακείμενου τουρκικού χωριού Κοφίνου, εξουδετέρωσε την ασθενή τουρκική αντίσταση και κατέλαβε τα δύο χωριά……………………………

Για να αποτρέψουν ένα πόλεμο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας που θα διέλυε τη νοτιανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ, Μεγάλης Βρετανίας και Καναδά επενέβησαν και ζήτησαν την άμεση αποχώρηση της ελληνικής Μεραρχίας μαζί με τον οπλισμό της από την Κύπρο. Συγχρόνως ο πρόεδρος Τζόνσον έστειλε στην Άγκυρα και την Αθήνα τον υφυπουργό Άμυνας των ΗΠΑ Σάυρους Βανς να μεσολαβήσει για την εξομάλυνση της κατάστασης. Ενεργώντας μέσω του γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ ο Βανς πέτυχε να αποσύρει η δικτατορική κυβέρνηση την ελληνική μεραρχία από την Κύπρο και να αφήσει έτσι έκθετο το νησί σε ενδεχόμενη τουρκική απόβαση….

Στο μεταξύ, και ιδιαίτερα περί τα τέλη του 1968, αποκαλύφθηκε η λειτουργία στην Κύπρο μιας συνωμοτικής εναντίον της κυπριακής κυβέρνησης οργάνωσης του «Εθνικού Μετώπου», που ήταν καθαρό δημιούργημα της δικτατορικής κυβέρνησης των Αθηνών, από την οποία έπαιρνε καθοδήγηση....

Στις 6 Μαρτίου 1970 το «Εθνικό Μέτωπο» επιχείρησε δολοφονική απόπειρα εναντίον του Μακαρίου, χτυπώντας με σειρά πυροβολισμών και καταρρίπτοντας το ελικόπτερο στο οποίο επέβαινε για να μεταβεί στο μνημόσυνο του ήρωα Γρηγόρη Αυξεντίου…………………………..

Τον Νοέμβριο του 1973 στην Ελλάδα είχαμε τον ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου, που δρομολόγησε την πτώση της Χούντας. Στο μεταξύ όμως, ένας από τους δικτάτορες ο Δημήτριος Ιωαννίδης ανέτρεψε τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και ανέλαβε αυτό ς την εξουσία, ως πιο ωμός νέος δικτάτορας……..

Ενώ τα πράγματα έπαιρναν και πάλι δυσάρεστη τροπή πέθανε στη Λευκωσία από καρδιακή προσβολή ο Γεώργιος Γρίβας στις 27 Ιανουαρίου 1974.

Μετά το θάνατο του Γρίβα, τον έλεγχο της ΕΟΚΑ Β΄ ανέλαβε ουσιαστικά ο δικτάτορας Ιωαννίδης. Ο Μακάριος, θέλοντας να απαλλαγεί από τους συνωμοτούντες εναντίον του αξιωματικούς Ελλαδίτες, ζήτησε με επιστολή του στον «πρόεδρο» Γκιζίκη την 2 Ιουλίου 1974 την αποχώρησή τους από την Κύπρο. Στην επιστολή αυτή έγραφε καθαρά για τη συνωμοσία που οργάνωνε συνεχώς η ελληνική χουντική κυβέρνηση εναντίον του.

Αποτέλεσμα της επιστολής αυτής ήταν το πραξικόπημα που εξαπέλυσαν εναντίον του Μακαρίου, στις 15 Ιουλίου 1974, τα όργανα της χουντικής κυβέρνησης, η πυρπόληση του προεδρικού μεγάρου, η επίθεση εναντίον της Αρχιεπισκοπής και άλλων στόχων και η τοποθέτηση στο προεδρικό αξίωμα του Νίκου Σαμψών.

Ο Μακάριος διέφυγε μέσω Μάλτας και Λονδίνου στη Νέα Υόρκη, όπου κατάγγειλε στις 19 Ιουλίου 1974 στο Συμβούλιο Ασφαλείας το στρατιωτικό καθεστώς και την παραβίαση της ανεξαρτησίας και της κυριαρχίας της Κύπρου από τα όργανα της Χούντας. 

Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο

Το πραξικόπημα άνοιξε το δρόμο της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.  Η Τουρκία με το πρόσχημα ότι παραβιάστηκε το ισχύον καθεστώς στο νησί, επικαλούμενη το δικαίωμα της επέμβασης που της παρείχε δήθεν η Συνθήκη Εγγύησης, κάτω από την κάλυψη ισχυρής ναυτικής και αεροπορικής δύναμης, άρχισε να αποβιβάζει στρατεύματα στη βόρεια ακτή τις πρωινές ώρες του Σαββάτου, 20 Ιουλίου 1974. Στην Κύπρο οι πραξικοπηματίες είχαν παραλύσει τη διοίκηση και η αντίσταση κατά των εισβολέων υπήρξε ασθενής. Έτσι, γρήγορα οι τουρκικές δυνάμεις κατέλαβαν την Κερύνεια και ίδρυσαν ισχυρό προγεφύρωμα ανατολικά και δυτικά της ωραίας αυτής πόλης. Κάτω από την πίεση των οδυνηρών αυτών γεγονότων η δικτατορία στην Ελλάδα κατέρρευσε και ανέλαβε την πρωθυπουργία επανερχόμενος από το Παρίσι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Συγχρόνως στην Κύπρο παραιτήθηκε ο Σαμψών και ανέλαβε ο Γλαύκος Κληρίδης,…………………………

Αποτέλεσμα αυτής της εισβολής ήταν να καταληφθεί το 37% περί[που της κυπριακής γης από τα τουρκικά στρατεύματα, να αναγκαστούν 200.000 Ελληνοκύπριοι του Βορρά να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τις περιουσίες τους και να καταφύγουν πρόσφυγες στο Νότο και να παραμείνουν στην Τουρκία 1.619 περίπου Κύπριοι αγνοούμενοι.

Ο Μακάριος επέστρεψε στην Κύπρο και ανέλαβε την προεδρία της Δημοκρατίας στις 7 Δεκεμβρίου 1974. Πρώτη φροντίδα του ήταν να αποκαταστήσει τους πρόσφυγες, να ανορθώσει την κατεστραμμένη οικονομία του τόπου και να αποτρέψει, μέσω του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, τη διχοτόμηση του νησιού.

Τα γεγονότα του 1974 μετέβαλαν ριζικά τις συνθήκες στην Κύπρο. Η τουρκική εισβολή και κατοχή του βόρειου τμήματος του νησιού και η μεταφορά Τούρκων εποίκων στα κατεχόμενα μέρη άλλαξαν το συσχετισμό δυνάμεων και δημιούργησαν νέες στρατιωτικές και πληθυσμιακές συνθήκες...................

Το «Ομόσπονδο Τουρκοκυπριακό Κράτος»

Οι Τουρκοκύπριοι, ενεργώντας μονομερώς, ανακήρυξαν στις 13Φεβρουαρίου 1975 τα κατεχόμενα μέρη σε «Ομόσπονδο Τουρκοκυπριακό Κράτος» και συγχρόνως επέδωσαν στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ έγγραφο που περιείχε τις δικές τους απόψεις. ………

Το Συμβούλιο Ασφαλείας με την απόφαση 367/ 1975 αποδοκίμασε τη μονομερή αυτή ενέργεια των Τουρκοκυπρίων, συνέστησε επανάληψη των συνομιλιών και κάλεσε το Γενικό Γραμματέα να προσφέρει τις καλές υπηρεσίες του προς τούτο……………

Ο Θάνατος του Μακαρίου

Στις 3 Αυγούστου 1977 ο Μακάριος πέθανε από καρδιακή προσβολή και τάφηκε στο Θρονί του Κύκκου. Την προεδρία σύμφωνα με το Σύνταγμα, Ανέλαβε ο πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων Σπύρος Κυπριανού….

Στις 13 Απριλίου 1978 η τουρκοκυπριακή πλευρά υπέβαλε νέες τροποποιημένες προτάσεις, οι οποίες όμως ελάχιστα διέφεραν από τις προηγούμενες, γιατί και αυτές ουσιαστικά προνοούσαν για δύο χωριστά κράτη με ίσα δικαιώματα στη κεντρική κυβέρνηση…………..

Συνάντηση Κυπριανού -  Ντενκτάς

Μετά τις αποτυχημένες προσπάθειες ΟΗΕ  που προηγήθηκαν για την εύρεση λύσης, η κυπριακή κυβέρνηση προώθησε, μέσω των Ηνωμένων Εθνών, την ιδέα μιας νέας συνάντησης κορυφής Κυπριανού – Ντενκτάς, που πραγματοποιήθηκε στις 19 και 20 Μαΐου 1979. Στη συνάντηση αυτή συμφωνήθηκαν δέκα σημεία, που μαζί με τις κατευθυντήριες γραμμές της συνάντησης Μακαρίου – Ντενκτάς αποτέλεσαν σημαντικό κείμενο αναφοράς των περαιτέρω ειρηνευτικών προσπαθειών………………

Στις 15 Ιουνίου 1979 άρχισε νέος κύκλος συνομιλιών, που κατέληξαν σε αδιέξοδο γιατί η τουρκοκυπριακή πλευρά παραβίασε τις συμφωνίες ( αρνήθηκε να δώσει προτεραιότητα στο θέμα της Αμμοχώστου, και έδινε εντελώς διαφορετική έννοια στον όρο «διζωνική» που περέχονταν στα δέκα σημεία της συμφωνίας Κυπριανού – Ντενκτάς)………………

Στις 9 Ιουλίου 1981 επαναλήφτηκαν συνομιλίες με πρωτοβουλία μεσολάβησης του νέου Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Κουρτ Βάλντχάιμ, αλλά και πάλι χωρίς αποτέλεσμα εξαιτίας της κωλυσιεργίας των Τουρκοκυπρίων…

Ανακήρυξη Ψευδοκράτους Ντενκτάς

Στις 15 Νοεμβρίου 1983 ο Ραούφ Ντενκτάς προέβη στην ανακήρυξη του κατεχόμενου βόρειου τμήματος του νησιού σε ανεξάρτητο κράτος με την ονομασία «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου». Το ψευδοκράτος αυτό αναγνώρισε μόνον η Τουρκία, η οποία προφανώς και το υποκίνησε, ενώ οι διεθνείς οργανισμοί και τα άλλα κράτη εξακολούθησαν να αναγνωρίζουν μόνο την κυβέρνηση της Λευκωσίας. Στο μεταξύ ο Σπύρος Κυπριανού επανεκλέχθηκε πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας στις 13 Φεβρουαρίου 1983 με ποσοστό 56,54% των ψήφων…

Εποχή Γιώργου Βασιλείου στην προεδρία

Στις επόμενες προεδρικές εκλογές, στις 21 Φεβρουαρίου 1988 πρώτος ήρθε ο Γιώργος Βασιλείου, ο υποψήφιος που υποστηρίχθηκε από το κομμουνιστικό κόμμα της Κύπρου το ΑΚΕΛ και δεύτερος ο αρχηγός του Δημοκρατικού κόμματος Σπύρος Κυπριανού, χωρίς κανένας από τους δύο να πάρει απόλυτη πλειοψηφία. Στην επαναληπτική, όμως εκλογή εκλέχθηκε πρόεδρος ο Γιώργος Βασιλείου………………………

Στις 30 Ιανουαρίου 1989 ο πρόεδρος Βασιλείου επέδωσε στον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς έγγραφο με διάγραμμα των ελληνοκυπριακών προτάσεων σε όλες τις πτυχές του Κυπριακού. Το έγγραφο αυτό είχε τον τίτλο «Διάγραμμα προτάσεων για την εγκαθίδρυση Ομόσπονδης Δημοκρατίας και για τη λύση του Κυπριακού προβλήματος»………..

Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης έδωσε με τη σειρά τετρασέλιδο έγγραφο για τη νομοθετική εξουσία, αλλά ο νέος γύρος συνομιλιών, λόγω της τουρκικής αδιαλλαξίας οδηγήθηκε και πάλι σε αδιέξοδο……………..

Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ συνεχίζοντας τις προσπάθειές του έφερε και πάλι τους δύο ηγέτες σε επαφή στις 6 και  7 Απριλίου 1989, επιδίδοντάς τους μια νέα φόρμουλα με διαδικαστικές ιδέες για τη συνέχιση του διαλόγου. Οι δύο αποδέχθηκαν τη μεθόδευση που τους προτάθηκε και ανέλαβαν να διατυπώσουν ένα προσχέδιο συνολικής συμφωνίας, αφού προηγουμένως καταγράψουν τους στόχους που θέλουν να πραγματοποιήσουν, Το προσχέδιο αυτό υποσχέθηκαν να ετοιμάσουν και να παραδώσουν στον Γραμματέα  τον Μάιο του 1989……

Το κυπριακό στον ΟΗΕ - Ο ένοπλος αγώνας

Το κυπριακό στον ΟΗΕ

Κάτω από τις συνθήκες αυτές, η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε στις 16 Αυγούστου 1954 την εγγραφή του Κυπριακού στην ημερήσια διάταξη του ΟΗΕ. Μετά από έξι μέρες η εθναρχία με έγγραφό της που συνοδευόταν από μακροσκελές επεξηγηματικό υπόμνημα, υπέβαλε στον ΟΗΕ το ίδιο αίτημα. Η Γενική Συνέλευση του Οργανισμού αποφάσισε με 30 ψήφους υπέρ, 19 κατά και 11 εποχές να συζητήσει το κυπριακό ζήτημα. Όμως στις 14 Δεκεμβρίου 1954, η πολιτική επιτροπή του ΟΗΕ με 49 ψήφους και 11 αποχές αποφάσισε να μην εξετάσει περαιτέρω το θέμα της ημερήσιας διάταξης που έφερε τον τίτλο «Εφαρμογή υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών της αρχής των ίσων δικαιωμάτων και της αυτοδιάθεσης των λαών στην περίπτωση του λαού της Κύπρου». Μετά από τρείς μέρες η Γενική Συνέλευση επικύρωσε την απόφαση της πολιτικής επιτροπής…………

Ο ένοπλος αγώνας

Σε αλλεπάλληλες συσκέψεις που έγιναν στην Αθήνα υπό την προεδρία του Μακαρίου, αποφασίστηκε η οργάνωση ένοπλου αγώνα, η ηγεσία του οποίου ανατέθηκε στον συνταγματάρχη Γεώργιο Γρίβα.

Ο ένοπλος αγώνας άρχισε την 1^η Απριλίου 1955. Τη νύχτα της 31^ης Μαρτίου προς την 1^η Απριλίου κυκλοφόρησε ευρύτατα σ΄όλο το νησί προκήρυξη του αρχηγού της ΕΟΚΑ

Το Κυπριακό στον ΟΗΕ – Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου

Στα πλαίσια της 13^ης Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών οργανώθηκαν από τη βρετανική και αμερικανική αντιπροσωπεία ιδιαίτερες συναντήσεις του Έλληνα και του τούρκου υπουργού εξωτερικών Αβέρωφ και Ζορλού, οι οποίοι συμφώνησαν να συζητήσουν το θέμα και να εξεύρουν μια συμβιβαστική λύση.

Έτσι το πρώτο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου του 1959 έγιναν στη Ζυρίχη συνομιλίες μεταξύ των πρωθυπουργών και των υπουργών εξωτερικών της Ελλάδας και της Τουρκίας, οι οποίες κατέληξαν στη συμφωνία της Ζυρίχης και συνιστούσαν νέες τριμερείς επαφές με τη Μεγάλη Βρετανία. Στις 13 Φεβρουαρίου 1959 άρχισε πράγματι στο Λονδίνο τριμερής διάσκεψη, η οποία έγινε από τις 17 Φεβρουαρίου πενταμερής, με τη συμμετοχή του εκπροσώπου των Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, Μακαρίου και Φαζίλ Κιουτσούκ και έληξε στις 19 του μήνα με την υπογραφή από τους  πέντε συμφωνίας, η οποία προέβλεπε την ίδρυση ανεξάρτητης δημοκρατίας της Κύπρου και περιλάμβανε εκτός των βάσεων, οι οποίες δόθηκαν κατά κυριαρχία στους βρετανούς.: 1) τη βασική διάρθρωση του νέου κράτους 2) συνθήκη εγγύησης μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας, της Ελλάδας, της Αγγλίας και της Τουρκίας 3) συνθήκη συμμαχίας μεταξύ αυτής, της Ελλάδας και της Τουρκίας 4) δηλώσεις των πέντε μερών και συμπεφωνημένα μέτρα για την προετοιμασία των νέων διακανονισμών στο νησί.

Οι Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου υπήρξαν το αποτέλεσμα σκληρής ανάγκης και η κατάληξη ενός διλήμματος, μπροστά στο οποίο έθετε τη βρετανική κυβέρνηση τον κυπριακό λαό και την ηγεσία του: ή τις συμφωνίες ή το σχέδιο Μακμίλαν. Το Σύνταγμα Ζυρίχης δεν υπήρξε προϊόν της ελεύθερης βούλησης του κυπριακού. Η Βουλή δεν είχε καν το δικαίωμα να τροποποιεί τα βασικά άρθρα του. Εξάλλου, παραχωρήθηκαν στους Τουρκοκύπριους δυσανάλογα ως προς την αριθμητική αναλογία τους δικαιώματα, με τα οποία η μειοψηφία είχε τη δύναμη να ανατρέπει τη θέληση της πλειοψηφίας. Με τις συμφωνίες επετράπη στην Τουρκία να επανέλθει στην Κύπρο. Βάσει της συνθήκης συμμαχίας, 650 Τούρκοι στρατιώτες εγκαταστάθηκαν στο νησί ως τμήμα του τριμερούς στρατηγείου. Αλλά και πέρα από τις αντιδημοκρατικές αυτές διατάξεις, με τη Συνθήκη Εγγύησης δόθηκε στην Τουρκία το δικαίωμα μονομερούς επέμβασης στην Κύπρο, όσες φορές νόμιζε ότι απειλείται η εδαφική ακεραιότητα ή ότι διατρέχει κίνδυνο η κατάσταση πραγμάτων που διαμορφώθηκε με το Σύνταγμα……………………………….

Ο Γρηγόρης Αυξεντίου - Το σχέδιο Μακμίλαν

Παράλληλα και οι βρετανικές αρχές κατοχής διενήργησαν σημαντικές επιχειρήσεις στο όρος Τρόοδος εναντίον της ΕΟΚΑ. Σε μία από αυτές φονεύθηκε ο Γρηγόρης Αυξεντίου, μαχόμενος ηρωικά επί δέκα ώρες μόνος εναντίον χιλιάδων Άγγλων στρατιωτών μέσα σε σπήλαιο κοντά στη Μονή Μαχαιρά στο όρος Τρόοδος στις 3 Μαρτίου 1957……

Απελευθέρωση Μακαρίου

Ύστερα από ια δεύτερη εκεχειρία της ΕΟΚΑ, που έγινε με σκοπό την απελευθέρωση του Μακαρίου, η βρετανική κυβέρνηση ανήγγειλε στις 26 Μαρτίου 1957 ότι ο Αρχιεπίσκοπος αφηνόταν μαζί με τους άλλους συνεξορίστους του ελεύθερος……………

Στις αρχές του 1958 η βρετανική κυβέρνηση εκδήλωσε μια νέα προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού με χωριστές διμερείς συνομιλίες με τις κυβερνήσεις Αθηνών και Αγκύρας, οι οποίες όμως δεν έφεραν αποτέλεσμα…………

Το σχέδιο Μακμίλαν

Στις 19 Ιουνίου 1958, ο πρωθυπουργός Χάρολντ Μακμίλαν εξήγγειλε το νέο βρετανικό σχέδιο περί Κύπρου, που επέβαλε στο νησί τριπλή συγκυριαρχία, βασιζόταν στη διοικητική διάσπαση, και απέβλεπε στην εδαφική διχοτόμηση της Κύπρου. Με το σχέδιο αυτό απειλούνταν η γεωγραφική, πολιτική, ιστορική και οικονομική ενότητα του νησιού. Το σχέδιο Μακμίλαν απορρίφθηκε τόσο από την εθναρχία όσο και από την ελληνική κυβέρνηση.

Νέες τουρκικές επιθέσεις έγιναν τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, κατά τις οποίες φονεύθηκαν 59 Έλληνες. Οι υποβολιμαίες αυτές (από την Άγκυρα) τουρκικές βιαιοπραγίες επηρέασαν ακόμη περισσότερο τις τεταμένες ελληνοτουρκικές σχέσεις…………………

Απαγωγή και εξορία Μακαρίου

Η Τριμερής Διάσκεψη

Την 30^η Ιουνίου 1955 η βρετανική κυβέρνηση κάλεσε σε τριμερή διάσκεψη την Ελλάδα και την Τουρκία για συζήτηση «ζητημάτων της Ανατολικής Μεσογείου, περιλαμβανομένου και του Κυπριακού¨. Η πρόσκληση αυτή προκάλεσε την αντίθεση της κυπριακής εθναρχιας, κατά τη γνώμη της οποίας το Κυπριακό αποτελούσε διαφορά της βρετανικής κυβέρνησης και του κυπριακού λαού, και όχι της Τουρκίας εφόσον αυτή, με τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923, είχε εκχωρήσει όλα τα δικαιώματά της επί της Κύπρου στη Μεγάλη Βρετανία…………………

Συνομιλίες Μακαρίου – Χάρντινγκ

Τον Οκτώβριο του 1955 διορίστηκε κυβερνήτης του νησιού ο στρατάρχης Σερ Τζων Χάρντινγκ. Στις  4 Οκτωβρίου με πρωτοβουλία του άρχισαν συνομιλίες με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, οι οποίες πέρασαν διάφορα στάδια, ώσπου, στις 29 Φεβρουαρίου 1956, κατέληξαν σε ναυάγιο, διότι από βρετανικής πλευράς δεν διαγράφονταν σαφώς οι διατάξεις του νέου Συντάγματος, το οποίο σχεδίαζε η Μεγάλη Βρετανία να παραχωρήσει στο νησί.

 Απαγωγή και εξορία Μακαρίου

Στις 9 Μαρτίου 1956 ο Μακάριος συνελήφθη από τις βρετανικές δυνάμεις κατοχής, την ώρα που επρόκειτο να επιβιβαστεί σε αεροπλάνο για να μεταβεί στην Αθήνα. Μαζί του συνελήφθησαν ο μητροπολίτης Κυρήνειας Κυπριανός, ο πρωθιερέας του ναού Φανερωμένης Λευκωσίας Σταύρος Παπαγαθαγγέλου και ο γραμματέας της Μητρόπολης Κυρήνειας Πολύκαρπος Ιωαννίδης και απελάθηκαν στο νησί Μαχέ των Σεϋχελών, όπου έμειναν έναν περίπου χρόνο. Ταυτόχρονα, έγινε κατάληψη του Αρχιεπισκοπικού Μεγάρου, κατασχέθηκαν τα αρχεία της εθναρχίας και φρουρές τοποθετήθηκαν στα επίκαιρα σημεία του νησιού…………………………

Μετά τη σύλληψη του Μακαρίου, η δράση της ΕΟΚΑ συνεχίστηκε εντονότερα με τολμηρές επιθέσεις κατά στρατιωτικών στόχων, κατά κυβερνητικών ιδρυμάτων του στρατού και της αστυνομίας. Μέλη της οργάνωσης ΕΟΚΑ υπεξαιρούσαν από αποθήκες μεγάλες ποσότητες πολεμικού υλικού και άλλα εφόδια……………………………………

Στη συνέχεια μπήκαν στο παιχνίδι και οι Τουρκοκύπριοι προφανώς υποκινούμενοι…………

Το 1957 οι Τουρκοκύπριοι οργάνωσαν στη συνέχεια προηγούμενων και νέες τρομοκρατικές ενέργειες εναντίον των Ελληνοκυπρίων, με εμπρησμούς ελληνικών καταστημάτων στη Λευκωσία, με επιθέσεις και με λεηλασίες σε πολλά του νησιού.

Το ενωτικό δημοψήφισμα - Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄

Στις 15 Ιανουαρίου 1950 διεξήχθη παγκύπριο ενωτικό δημοψήφισμα, για την έκφραση της λαϊκής θέλησης σχετικά με το μέλλον του νησιού. Σε αυτό προσήλθαν το 95,7% όσων είχαν δικαίωμα ψήφου και απαίτησαν με την υπογραφή τους την ένωση του νησιού με την Ελλάδα. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ανακοίνωσε την 4^η Φεβρουαρίου 1950 ο αρχιεπίσκοπος στον βρετανό κυβερνήτη, ο οποίος απορρίπτοντας το αποτέλεσμα αυτού, απάντησε ότι το ζήτημα της ένωσης είναι κλειστό. Τον Μάιο του 1950 κυπριακή πρεσβεία μετέβη στο Λονδίνο, δεν έγινε όμως δεκτή από τον υπουργό Αποικιών. Έτσι, αναχώρησε στην Αμερική, όπου την 26^η Σεπτεμβρίου 1950 υπέβαλε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στη γραμματεία του Ο.Η.Ε μαζί με αίτηση εφαρμογής της αρχής της αυτοδιάθεσης.

Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄

Ο ενωτικός αγώνας συνεχίστηκε με την ίδια θέρμη και μετά την 20^η Οκτωβρίου 1950 όταν, ύστερα από το θάνατο του Μακαρίου Β΄, ανήλθε στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Κύπρου ο Μακάριος Γ΄. Ο νέος εθνάρχης είχε επιχειρήσει από το 1951 μέχρι το 1955 αλλεπάλληλα ταξίδια στην Ευρώπη, την Αμερική και την Ασία με  σκοπό να διαφωτίσει τη διεθνή κοινή γνώμη και να εξασφαλίσει την υποστήριξή της για το δικαίωμα του κυπριακού λαού για ελευθερία και αυτοδιάθεση……………………….

Τον Μάιο και τον Ιούνιο του 1952 οργανώθηκαν στην Αθήνα μεγάλα συλλαλητήρια. Ανάλογες εκδηλώσεις γίνονταν σε όλη αυτήν την περίοδο και στην Κύπρο, σε μια εντατικοποίηση του αγώνα για γρήγορη λύση του θέματος, σύμφωνα με τους πόθους του κυπριακού λαού………………………………………

Στις 27 Απριλίου 1953 ο Μακάριος απηύθηνε επιστολή στον κυβερνήτη της Κύπρου Σερ Άντριου Ράιτ, με την οποία ζητούσε από τη βρετανική κυβέρνηση να διευκολύνει την άσκηση του δικαιώματος αυτοδιάθεσης του κυπριακού λαού, σύμφωνα με την απόφαση της 16^ης Δεκεμβρίου 1952 της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και σύμφωνα με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος του 1950. Στην επιστολή εκείνη ο κυβερνήτης απάντησε ότι η βρετανική κυβέρνηση «δεν σκοπεύει να επιφέρει οποιαδήποτε αλλαγή στην κυριαρχία της Κύπρου και θεωρεί το ζήτημα κλειστό»……………………………

Η Κύπρος στο Β΄ παγκόσμιο πόλεμο

 Η αντίθεση του κυπριακού λαού διατηρήθηκε αμείωτη κατά της Βρετανικής διοίκησης του νησιού, μέχρι της 28^ης 1940, οπότε η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων. Ο Μητροπολίτης Πάφου Λεόντιος, τοποτηρητής του Αρχιεπισκόπου, διακήρυξε τότε την απόφαση των Ελληνοκυπρίων να συνεργαστούν με τη βρετανική διοίκηση στον κοινό αγώνα, απόφαση που έγινε ευμενώς δεκτή από τη βρετανική κυβέρνηση.

Τριάντα χιλιάδες Κύπριοι, ανταποκρινόμενοι τότε στην πρόσκληση της βρετανικής διοίκησης να πολεμήσουν «δια την Ελλάδα και την ελευθερία», κατατάχθηκαν στο βρετανικό στρατό………………………………………

Με τη λήξη του πολέμου  η βρετανική κυβέρνηση όλες τις προ του πολέμου υποσχέσεις της και αντέδρασε στην εφαρμογή της διάταξης περί αυτοδιάθεσης των λαών του Ο.Η.Ε………………

Στο μεταξύ, στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Κύπρου ανήλθε στις 24 Δεκεμβρίου 1947 ο Μακάριος Β΄, ο οποίος με δύο διαγγέλματα που είχε απευθύνει προηγουμένως ως τοποτηρητής, διακήρυσσε ότι ο κυπριακός αγώνας δεν είχε αντιβρετανικά κίνητρα και εμπνεόταν μόνο από τον πόθο για την ελευθερία. Στον ενθρονιστήριο λόγο του, αργότερα, προδιέγραψε την αδιάλλακτη πολιτική την οποία – όπως είπε – ως εθνάρχης της Κύπρου είχε εθνικό χρέος να ακολουθήσει………….............................

Η Κύπρος από το 1931 και μετά

Τον Οκτώβριο του 1931 εκδηλώθηκε εξέγερση, τυπική αφορμή της οποίας ήταν το αυτοκρατορικό διάταγμα που τροποποιούσε το τελωνειακό δασμολόγιο, και η διάθεση των κυπριακών περισσευμάτων για το τοκοχρεολύσιο του δανείου του 1855, για το οποίο είχε δοθεί εγγύηση από τη Μεγάλη Βρετανία. Από τις 3 μέχρι τις 17 Οκτωβρίου έγιναν μεταξύ των ελληνικών μελών του αποικιακού κοινοβουλίου αλλεπάλληλες συσκέψεις σχετικά με τα δύο αυτά θέματα. Τελικά, επικράτησε η άποψη της ομαδικής παραίτησης των Ελλήνων βουλευτών. Την άμεση όμως πραγματοποίησή της παρεμπόδισαν διάφοροι λόγοι. Τέλος, ο μητροπολίτης Κιτίου με διάγγελμά του προς το λαό, αποσαφηνίζοντας την κατάσταση, ανήγγειλε πρώτος την παραίτησή του από το βουλευτικό αξίωμα, διακηρύσσοντας εμμονή στο σύνθημα της ένωσης με την Ελλάδα…

Την παραίτηση του Κιτίου ακολούθησε η συγκρότηση (στη Λευκωσία) της οργάνωσης «Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση Κύπρου», η οποία με προκήρυξή της προς το λαό χάραζε αδιάλλακτη εθνική πολιτική και απέκρουε κάθε συνεργασία με την ξένη κυβέρνηση. Το διάγγελμα του Μητροπολίτη και την προκήρυξη της νέας κυπριακής οργάνωσης (ΕΡΕΚ) διαδέχθηκαν διαδηλώσεις και συγκεντρώσεις του λαού υπέρ της ένωσης, που κατέληξαν στην πυρπόληση του κυβερνείου και σε αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ της αστυνομίας και του πλήθους. Οι βρετανικές αρχές μετέφεραν τότε επειγόντως βρετανικές ναυτικές και χερσαίες ενισχύσεις στο νησί και στις 22 Οκτωβρίου επιβλήθηκαν αυστηρότατα περιοριστικά μέτρα στον κυπριακό λαό. Όμοιες ενωτικές εκδηλώσεις έγιναν και σε πολλές πόλεις και χωριά του νησιού.

Στη συνέχεια η βρετανική διοίκηση προέβη στη σύλληψη των Μητροπολιτών Κιτίου Νικοδήμου και Κυρήνειας Μακαρίου, βουλευτών και άλλων επιφανών Ελληνοκυπρίων. Επακολούθησαν άκαρπες συναντήσεις του Αρχιεπισκόπου Κυρίλλου με τον Άγγλο διοικητή για την άρση των περιορισμών. Αντίθετα όμως, οι βρετανικές αρχές προέβησαν σε νέες συλλήψεις, εκτοπισμούς και απελάσεις. Παράλληλα με τα καταπιεστικά μέτρα αυτά, στις 19 Νοεμβρίου 1931 ο κυβερνήτης κατάργησε την τοπική Βουλή, έκτοτε δε η διοίκηση ασκούνταν αυθαίρετα από τον Βρετανό κυβερνήτη και το συμβούλιό του. Η ελληνική σημαία, ο ελληνικός εθνικός ύμνος και οι εικόνες των ηρώων της Ελληνικής Επανάστασης απαγορεύθηκαν……....

Η περίοδος της αγγλοκρατίας ως το 1931

Ο ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1877 – 1878, που έληξε με τη νίκη των Ρώσων, και το συνέδριο του Βερολίνου, που συνήλθε τον Ιούνιο του 1878 υπό την προεδρία του Μπίσμαρκ και με συμμετοχή αντιπροσώπων των έξι Μεγάλων Δυνάμεων (Γερμανίας, Ρωσίας, Αγγλίας, Αυστρίας, Γαλλίας, Ιταλίας) και της Τουρκίας, είχε απρόβλεπτη συνέπεια για την Κύπρο. Η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, που υπογράφτηκε τον Φεβρουάριο του 1878, ανέτρεπε τα σχέδια των άλλων κρατών στη νοτιοανατολική Ευρώπη και η Ρωσία, σε συμφωνία με την Αγγλία, αποδέχθηκε τη σύγκλιση ευρωπαϊκού συνεδρίου για τη ρύθμιση του εδαφικού, κυρίως, καθεστώτος της Βαλκανικής.

Κατά τη διάρκεια αυτού του συνεδρίου και ενώ οι Μεγάλες Δυνάμεις φαίνονταν να ενδιαφέρονται περισσότερο για τα συνοριακά ζητήματα των βαλκανικών χωρών, υπογράφτηκε με απόλυτη μυστικότητα στις 23 Μαίου/4 Ιουνίου 1878 αμυντική συμφωνία μεταξύ Αγγλίας και Τουρκίας. Η Αγγλική κυβέρνηση είχε δώσει, λίγες μέρες νωρίτερα, εντολή στον πρεσβευτή της Αγγλίας στην Κωνσταντινούπολη να αρχίσει αμέσως διαπραγματεύσεις για την εκχώρηση του νησιού στους Άγγλους. Ο σουλτάνος, υπό την απειλή της εγκατάλειψής του από τους Άγγλους αντιπροσώπους στο συνέδριο, αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Η Κύπρος παραχωρήθηκε στην Αγγλία για «κατοχή και διοίκηση», όχι όμως για κυριαρχία. Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία θα εξασφάλιζε την υποστήριξή της σε περίπτωση ρωσικής απειλής εναντίον ασιατικών εδαφών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Η συμφωνία ανακοινώθηκε επίσημα στο συνέδριο στις 9 Ιουνίου, ενώ  την ίδια μέρα έφθαναν στη Λάρνακα οι πρώτες αγγλικές δυνάμεις. Στις 12 Ιουλίου έφθασαν και στη Λευκωσία και δέκα μέρες αργότερα, στις 22 Ιουλίου, ο πρώτος Άγγλος ύπατος αρμοστής Σερ Γκάρνετ Γούλσλυ αποβιβαζόταν στη Λάρνακα. Με προκήρυξη δήλωσε ότι « η βασίλισσα θερμώς ενδιαφέρεται υπέρ της ευτυχίας των κατοίκων και προτίθεται να διατάξει την λήψιν των μέτρων εκείνων τα οποία θα ήσαν πρόσφορα δια την παραγωγήν και ανάπτυξιν του εμπορίου και της γεωργίας της χώρας και να παράσχη εις τον λαόν τα ωφελήματα της ελευθερίας, δικαιοσύνης και ασφαλείας».

ΟΙ προσδοκίες που στηρίχθηκαν στην παρουσία των Άγγλων στην Κύπρο εκφράζονται στην προσφώνηση με την οποία υποδέχθηκε τον Άγγλο αρμοστή ο Αρχιεπίσκοπος Σωφρόνιος: « Η Κύπρος, καίπερ εν τη εσχατιά της Μεσογείου κειμένη, έχει μεγίστην αξίαν παρά τη αγγλική κυβερνήσει δια πολλούς λόγους, και διότι οικείται υπό λαού φιλησύχου και ευαγώγου, όστις χωρίς να αρνηθή την καταγωγήν και τους πόθους αυτού, θέλει διατελεί αφωσιωμένος εις την νέαν πατρικήν αυτού κυβέρνησιν». Ο μητροπολίτης Κιτίου Κυπριανός, εξάλλου χαιρέτισε την αποβίβαση του Γούλσλυ ως αφετηρία του δρόμου για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, όπως είχε συμβεί λίγα χρόνια νωρίτερα με τα Επτάνησα. Η πρώτη απογοήτευση ήρθε τον Απρίλιο 1881. Οι Κύπριοι χαιρέτησαν με ενθουσιασμό τη νίκη των φιλελευθέρων, στις εκδηλώσεις όμως απάντησε ο Γλάδστων ότι η αγγλική κυβέρνηση επιθυμεί μεν την ευημερία της Κύπρου, δεν πρέπει όμως να λησμονούν οι κάτοικοί της ότι « η νήσος κατέχεται δυνάμει συμβάσεως μετά της Πύλης, ως τμήμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας  παρόμοιαι προτάσεις παραβιάζουσαι την συνθήκην δεν δύνανται να συζητηθούν»………………………………………………………………………...

Παρά τις αρνητικές πλευρές της αγγλικής κατοχής, που αποτέλεσαν ένα από τα σοβαρότερα κίνητρα των πολιτικών διεκδικήσεων των Κυπρίων, ο πληθυσμός της Κύπρου παρουσίασε αδιάκοπη και σταθερή ανοδική πορεία μετά το 1878 και συγχρόνως συνεχή αύξηση του ελληνικού στοιχείου και αντίστοιχη μείωση του τουρκικού, που αποδίδεται σε μετανάστευση Τούρκων στη Μικρά Ασία μετά την αγγλική κατοχή. Στις απογραφές των ετών 1881, 1891, 1901, 1911 οι Έλληνες ήταν, αντίστοιχα 73,9%, 75,8%, 77,1%, 78,2%, και οι Τούρκοι 24,4%, 22,9%, 21,6%, 20,6%. Οι υπόλοιπες εκατοστιαίες μονάδες καλύπτονται από τους ελάχιστους Αρμένιους, Μαρωνίτες και Λατίνους………………………………………………………………………………..

Με την κήρυξη του Α΄ παγκόσμιου πολέμου, η Κύπρος προσαρτήθηκε στις βρετανικές κτήσεις και το 1915 η Βρετανία πρότεινε στην Ελλάδα την παραχώρηση της Κύπρου, με αντάλλαγμα την είσοδο της χώρας στον πόλεμο για βοήθεια της Σερβίας, που αντιμετώπιζε βουλγαρική επίθεση. Η πρόταση ανακλήθηκε καθώς η ελληνική κυβέρνηση και ο θρόνος επέμεναν στην ουδετερότητα, και τα υπομνήματα και τα ψηφίσματα για την ένωση συνεχίστηκαν σε όλη τη διάρκεια του πολέμου και στα αμέσως επόμενα χρόνια………………………………………………………………………………….

Οι ενωτικές προσπάθειες συνεχίστηκαν ανυποχώρητες και όταν το 1928 με τη συμπλήρωση πενήντα χρόνων της κατοχής του νησιού από τους Άγγλους αποφασίστηκε από τις τοπικές αγγλικές αρχές να δοθεί πανηγυρικός χαρακτήρας στην επέτειο, η Ιερά Σύνοδος της Κύπρου, οι βουλευτές και ο Δήμαρχος Λευκωσίας με προκήρυξή τους της 6^ης Μαρτίου 1928 δήλωναν ότι « συμφωνούν προς την σαφώς και πανηγυρικώς εκφρασθείσαν ήδη υπό του κυπριακού λαού γνώμην περί των διοργανουμένων πανηγύρεων, αντιθέτων εντελώς προς τα αισθήματα και τους πόθους αυτού» και τόνιζαν ότι λόγος της αποχής είναι το γεγονός ότι « επί 50 έτη εκρατήθημεν μακράν των μητρικών αγκαλών, κρατούμεθα δε και νυν, παρά την εκφρασθείσαν πλειστάκις, πολλαχώς και πολυτρόπως, ομόφωνον ημών γνώμην, όπως ενωθώμεν μετά της μητρός Ελλάδος». Η σκλήρυνση της αγγλικής στάσης κατά την περίοδο αυτή οδήγησε στην ίδρυση της «Εθνικής Οργανώσεως Κύπρου» που ανέλαβε τον αγώνα για την πραγμάτωση των ενωτικών πόθων του κυπριακού λαού, που εκδηλώθηκαν με τη μεγάλη εξέγερση του 1931…….

Η επανάσταση του 1821 και η Κύπρος

Κατά τον 18^ο αιώνα ο εθναρχικός ρόλος της κυπριακής Εκκλησίας υπήρξε καθοριστικός όχι μόνο στα διοικητικά και οικονομικό – φορολογικά ζητήματα του νησιού, αλλά και στην αναρρίπιση του εθνικού φρονήματος του πληθυσμού……………………………..

Παράλληλη υπήρξε και η πνευματική ανάπτυξη του νησιού, που οφείλεται αποκλειστικά στην Εκκλησία, με εξέχουσα μορφή τον αρχιμανδρίτη Κυπριανό, συγγραφέα της Ιστορίας Χρονολογικής της νήσου Κύπρου, που εκδόθηκε στη Βενετία το 1788…………

Κύπριοι της διασποράς, έμποροι και λόγιοι, παρουσίασαν αξιόλογη δράση και ένας Κύπριος, ο Ιωάννης Καρατζάς από τη Λευκωσία, υπήρξε συνεργάτης του Ρήγα Φεραίου και μαρτύρησε μαζί του στις 24 Ιουνίου 1798. Η Κύπρος εν τούτοις, απομακρυσμένη από τις επαναστατικές εστίες, ήταν δύσκολο να αναλάβει δράση με ένοπλο αγώνα κατά τον εθνικό ξεσηκωμό του 1821, και ενίσχυε οικονομικό τον αγώνα όπως και άλλα νησιά του ανατολικού Αιγαίου……………….

Η ναυμαχία του Ναυαρίνου, το 1827, και η άφιξη του Καποδίστρια αναπτέρωσαν τις ελπίδες των Κυπρίων για απελευθέρωση με την υποστήριξη των Μεγάλων Δυνάμεων τότε, αλλά γρήγορα διαψεύστηκαν. Το 1827 ο Καποδίστριας απαντώντας σε ερώτηση του Άγγλου υπουργού εξωτερικών για τη γεωγραφική έκταση που θα θεωρούσε αναγκαία για το νεοσύστατο κράτος του απάντησε ότι τα σύνορα «καθορίζονται υπό του αίματος του εκχυθέντος εις τα σφαγεία των Κυδωνιών, της Κύπρου, της Χίου, της Κρήτης, των Ψαρών, του Μεσολογγίου και εις τους πολλούς κατά γην και κατά θάλασσαν αγώνας». Τα συμφέροντα όμως και οι ανταγωνισμοί των λεγόμενων προστάτιδων δυνάμεων υπαγόρευαν πολύ στενότερα όρια και η Κύπρος, όπως και άλλες περιοχές που είχαν αγωνιστεί, εξακολούθησαν να παραμένουν επαρχίες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας….Η Οθωμανική κυριαρχία στο νησί θα συνεχιστεί μέχρι το 1878, αλλά οι εθνικοί αγώνες των Κυπρίων ουδέποτε σταμάτησαν…..

Η περίοδος της τουρκοκρατίας

Με την άνοδο του Σελίμ Β΄ στο θρόνο των σουλτάνων το 1566, συνεχιζόταν η επεκτατική πολιτική του Σουλεϊμάν Α΄ του Μεγαλοπρεπούς, μέσα σε ευμενείς για την οθωμανική αυτοκρατορία συγκυρίες.

Η αποδυνάμωση της λατινικής κυριαρχίας στο Αιγαίο διευκόλυνε την κατάκτηση της Χίου το 1566. Τον ίδιο χρόνο καταλύθηκε το βενετικό δουκάτο του Αιγαίου και παραχωρήθηκε από τον Σελίμ στον ευνοούμενό του Ισπανοεβραίο έμπορο Ιωσήφ Νάζι, που ονομάστηκε Δούκας της Νάξου………

Ο Σελίμ Β΄, κρίνοντας κατάλληλη τη στιγμή να προσθέσει την προσοδοφόρα Κύπρο στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ζήτησε από τη Βενετία με ειδικό απεσταλμένο τον Μάρτιο του 1570, να του παραδώσει το νησί και μετά την αρνητική απάντησή της αποφάσισε να το καταλάβει, όπως και έγινε………

Η Κύπρος μετά την κατάκτησή της αποτέλεσε ιδιαίτερη διοικητική περιφέρεια (εγιαλέτι), που περιλάμβανε επτά μικρότερες (σαντζάκια): τρία σαντζάκια στο νησί (Λευκωσίας, Πάφου, Κερύνειας) και τέσσερα στην απέναντι μικρασιατική ακτή. Έναν αιώνα αργότερα και ως το 1703, το νησί εντάχθηκε στο εγιαλέτι της Άσπρης θάλασσας (Αιγαίου), στο οποίο είναι πιθανό ότι ανήκε και η Πελοπόννησος………………………………………………………………………..

Σύμφωνα με έρευνες των τελευταίων ετών, όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την Κύπρο οι κάτοικοί της υπολογίζονται σε 200.0000…………………………….

Η σκληρή στάση των Τούρκων, που είχε ως αποτέλεσμα τον εξισλαμισμό τμήματος του πληθυσμού, οδήγησε και σε εξεγέρσεις, η πρώτη από τις οποίες εκδηλώθηκε το 1578. Στις 29 Μαρτίου 15788, Μεγάλο Σάββατο γενίτσαροι στην υπηρεσία του πασά της Κύπρου Αράμπ Αχμάτ, αντιδρώντας στα καταπιεστικά μέτρα του τον δολοφόνησαν και λίγο αργότερα σκότωσαν και τον αντικαταστάτη του. Η ανταρσία γενικεύτηκε με τη συμμετοχή Ελλήνων, που θε3ώρησαν κατάλληλη τη στιγμή και την ευκαιρία να εκδικηθούν τους Τούρκους και οι επαναστάτες ύψωσαν χριστιανικές σημαίες – του πάπα, της Βενετίας και του βασιλιά της Ισπανίας Φιλίππου Β΄- και ζήτησαν τη βοήθεια της χριστιανικής Ευρώπης.`…………………………………………….

ΟΙ ξεσηκωμοί δημιουργούσαν μια κατάσταση για παραχώρηση κάποιων προνομίων, αλλά επιφανειακή και ψεύτικη μέχρι να καταλαγιάσουν τα πνεύματα της εξέγερσης. Η καταπιεστική πολιτική των τοπικών Τούρκων αξιωματούχων, συνεχίστηκε παρά τα όπια προνόμια είχαν δοθεί στην Κύπρο. Και η αντίθεσή τους προς την Εκκλησία υπήρξε αιτία ταραχών, ιδιαίτερα μετά το 1764 ως την Ελληνική Επανάσταση.

Η περίοδος της Βενετοκρατίας

Οι Βενετοί δεκαπέντε περίπου χρόνια πριν περιέλθει σε αυτούς το νησί, είχαν δημιουργήσει όχι μόνο οικονομικά, αλλά και πολιτικά προγεφυρώματα, που διευκόλυναν την κατάληψή του. Η ναυτική δραστηριότητα της Βενετίας, που η έξαρσή της σημειώθηκε στα χρόνια 1471 – 1477 με στόχο τη ματαίωση της τουρκικής επέκτασης, κάλυψε και την περιοχή του ανατολικού Αιγαίου…………..

Στην περίοδο της βενετοκρατίας, παρά τις προσπάθειες του Ορθόδοξου κλήρου, παρατηρείται στην Κύπρο κάμψη της πνευματικής ζωής που είχε παρουσιάσει κάποια επιτεύγματα επί των Λουζιανιάν. Στη Λευκωσία η λατινική αρχιεπισκοπή ίδρυσε σχολείο στο οποίο φοιτούσαν μόνο Βενετοί, που διδάσκονταν θρησκευτικά (κατήχηση) και γραμματική………………..

Η περίοδος της βενετοκρατίας συμπίπτει με την επιβολή της τουρκικής κυριαρχίας και σε νησιά του Αιγαίου. Το 1462 είχε υποταχθεί στους Οθωμανούς η Λέσβος, το 1470 η Εύβοια, το 1475 η Σάμος, το 1522 η Ρόδος και το 1566 η Χίος και οι Κυκλάδες. Η Κύπρος παρέμεινε το ακραίο αλλά απομονωμένο προπύργιο των Βενετών στην ανατολική Μεσόγειο και η προσπάθεια της διατήρησής της απαιτούσε όχι μόνο ενίσχυση σε στρατιωτικές δυνάμεις, αλλά και σε αμυντικά έργα στο νησί…..

Τελικά το 1570 με την κατάκτηση του νησιού από τους Οθωμανούς τέθηκε τέρμα στη λατινοκρατία των πέντε περί[που αιώνων.

Η περίοδος της φραγκοκρατίας

 

Μετά την κατάληψη της Ιερουσαλήμ από τον σουλτάνο της Αιγύπτου Σαλαντίν, τον Οκτώβριο του 1187 και τον περιορισμό των Φράγκων στη στενή λωρίδα της δυτικής Παλαιστίνης, μια νέα Σταυροφορία, η Τρίτη, υπήρξε μοιραία για την Κύπρο. Την ηγεσία της ανέλαβαν οι βασιλιάδες της Γερμανίας Φρειδερίκος Βαρβαρόσας (1152 – 1189), της Γαλλίας Φίλιππος Β΄ Αύγουστος (1180 – 1223) και της Αγγλίας Ριχάρδος Α΄ ο Λεοντόκαρδος (1189 – 1199)………………………………

 

Ο Ούγος Δ΄ (1324 – 1359), που η στέψη του πραγματοποιήθηκε στον ναό της Αγίας Σοφίας της Λευκωσίας, θεωρείται σημαντική μορφή της μεσαιωνικής κυπριακής ιστορίας και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις σχέσεις της Κύπρου με τις δημοκρατίες της Γένουας, της Βενετίας και της Πίζας…………………………..

Ο Πέτρος Α΄ (1358 – 1369), σημαντικότατη επίσης μορφή της φραγκοκρατίας στην Κύπρο, άφησε φήμη δοξασμένου βασιλιά και τραγικού ανθρώπου και στο πρόσωπό του το σταυροφορικό πνεύμα γνώρισε την τελευταία ηρωική αναλαμπή………….

Η Βυζαντινή Περίοδος

Κατά την πρώιμη βυζαντινή περίοδο η Κύπρος  διατήρησε τη σπουδαιότητα που είχε ατά την ύστερη ρωμαϊκή. ………………….

Ο Μέγας Κωνσταντίνος έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη βελτίωση των συνθηκών οργάνωσης και ζωής της νήσου μέσα στο ευρύτερο πρόγραμμα της πολιτικής του για τις επαρχίες της Ανατολής. Η παράδοση αποδίδει το ενδιαφέρον αυτό στην υπόδειξη της μητέρας του αγίας Ελένης. Ο γιός του Καλόκαιρος εργάστηκε με ζήλο για την εφαρμογή της πολιτικής του αυτοκράτορα πατέρα του………………

Το μεγάλο ενδιαφέρον της κεντρικής διοίκησης για το νησί διευκόλυνε την πληρέστερη ένταξή του στις ποικίλες εκφράσεις της ζωής της αυτοκρατορίας. Αυτή θεμελιώθηκε στην επικράτηση της χριστιανικής θρησκείας, στην ενιαία νομοθεσία και στην κοινή, πνευματική παράδοση με βαθύτερη εσωτερική συνοχή και με αμεσότερη συμμετοχή στη γενικότερη οικονομική ακμή της αυτοκρατορίας. Από την οργανική αυτή σχέση με την αυτοκρατορία, με το οικονομικό και το πνευματικό της πλαίσιο εξηγείται η μεγάλη οικονομική ακμή και η πνευματική άνθηση του νησιού από τον 4^ο μέχρι τα μέσα του 7^ου αιώνα. Η ακμή αυτή συνδέεται και με τη δημογραφική ανάπτυξη του νησιού, που είναι ιδιαίτερα σημαντική κατά την  περίοδο αυτή…………..Η εκκλησιαστική ανεξαρτησία του νησιού κατοχυρώθηκε με την ανακήρυξη του αυτοκέφαλου της Εκκλησίας της Κύπρου, από την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο (431), που διαμόρφωσε οριστικά το εκκλησιαστικό καθεστώς του νησιού. Η πολιτική οργάνωση της επαρχίας της Κύπρου αναπτύχθηκε σε δεκατέσσερις μικρότερες διοικητικές ενότητες, οι οποίες αναπτύχθηκαν παράλληλα προς τις επισκοπές του νησιού……..

Το 647 μ.Χ ο Άραβας διοικητής της Συρίας Μωαβίας ανέλαβε οργανωμένη πειρατική επιδρομή εναντίον της Κύπρου. Με ισχυρό στόλο απέκλεισε από τη θάλασσα την πρωτεύουσα του νησιού Κωνσταντία και κάλεσε τους κατοίκους της να παραδώσουν χωρίς αντίσταση την πόλη και να ασπασθούν το Ισλάμ. Οι κάτοικοί της αρνήθηκαν και αμύνθηκαν με ηρωισμό στις αλλεπάλληλες επιθέσεις, ελπίζοντας στην έγκαιρη αποστολή ενισχύσεων από την Κωνσταντινούπο0λη. Η άλωση συνοδεύτηκε από την καταστροφή της λεηλατημένης πόλης και τις σφαγές των κατοίκων της, ενώ ο στρατός αφέθηκε ελεύθερος να λεηλατήσει και να βιαιοπραγήσει ελεύθερα στο νησί. Η ολιγόμηνη παραμονή των Αράβων υπήρξε καταστρεπτική για τη  Κύπρο. Η καθυστερημένη άφιξη των ενισχύσεων από την Κωνσταντινούπολη με επικεφαλής τον Κακόρριζο δεν είχε πλέον νόημα, αφού οι Άραβες εγκατέλειψαν με όλα τα λάφυρα το νησί. Οι Αραβικές πειρατικές επιδρομές συνεχίστηκαν τα επόμενα έτη εναντίον της Πάφου, της πιο ακμαίας μετά την Κωνσταντία πόλης, και των άλλων κυπριακών πόλεων…………..

Κατά την περίοδο της δυναστείας των Μακεδόνων (9^ος – 11^ος αιώνας), παρά το γεγονός ότι συνεχίστηκαν οι αραβικές επιδρομές, το νησί παρουσιάζει άρτια διάρθρωση της άμυνάς του. Οργανωμένη σε ιδιαίτερο «θέμα» και με τη βοήθεια ενισχύσεων από τις εγγύτερες ασιατικές επαρχίες, μπορούσε να αντιδρά με επιτυχία στις αραβικές επιδρομές…………………….

Η Ρωμαϊκή περίοδος (50 π.Χ – 330 μ.Χ).

Αρκετά έγκαιρα οι Ρωμαίοι είχαν διαγνώσει τη στρατηγική σημασία της μεγαλονήσου και απέβλεπαν στην κατάκτησή της……

Η Ρωμαϊκή Διοίκηση αποδείχθηκε στυγνή, αλλά ακόμη στυγνότερη πρέπει να υπήρξε η οικονομική εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών του νησιού. Διάφοροι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν περιστατικά στα οποία είναι εμφανής η βάναυση οικονομική πολιτική των Ρωμαίων στο νησί. Το 47 π.Χ, ο Ιούλιος Καίσαρ, μετά τη συνάντησή του με την τελευταία απόγονο των Πτολεμαίων Κλεοπάτρα, δώρισε την Κύπρο στη βασίλισσα. Το νησί για μια ακόμη φορά βρέθηκε στο κέντρο των ραδιουργιών, των συνομωσιών και των πολιτικών ανταγωνισμών που διαδραματίζονταν την περίοδο εκείνη ανάμεσα στον Καίσαρα, τον Αντώνιο και τον Οκταβιανό. Η ήττα του Μάρκου Αντωνίου το 31 π.Χ από τον Οκταβιανό στη ναυμαχία του Ακτίου και η κοινή αυτοκτονία Αντωνίου και Κλεοπάτρας το 30 π.Χ, με την οποία  τερματίστηκε η πτολεμαϊκή δυναστεία, κατέληξαν στην προσάρτηση της Κύπρου στη ρωμαϊκή επικράτεια. Το 22π,Χ ανακηρύχθηκε επίσημα σε αυτοκρατορική επαρχία και η διοίκησή της εκχωρήθηκε σε Ρωμαίο ανθύπατο. Το νησί δεν θεωρήθηκε σύμμαχος χώρα των Ρωμαίων, αλλά κατάκτηση. Παρά τις δυσχέρειες, οικονομικής και πολιτικής φύσεως, στην Κύπρο λειτουργούσε ακόμη το κοινό των Κυπρίων……..

Σημαντικό πολιτικό γεγονός αποτελεί η επανάσταση του εβραϊκού πληθυσμού της Σαλαμίνας το 115/116 μ.Χ, η οποία πνίγηκε στο αίμα. Η εξέγερση στην Κύπρο ήταν σύγχρονη με αντίστοιχες στην Αίγυπτο και στην Κυρήνη. Το αποτέλεσμα ήταν ο θλιβερός απολογισμός 240.000 νεκρών και οι τεράστιες υλικές ζημιές.

Εβραϊκές συναγωγές υπήρχαν σε όλες τις κυπριακές εβραϊκές παροικίες. Στη συναγωγή της Πάφου δίδαξαν για πρώτη φορά τον χριστιανισμό στους Κυπρίους οι απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας. Το 46 μ.Χ οι δύο απόστολοι έφθασαν στην πόλη και κήρυξαν τη νέα θρησκεία. Ανάμεσα στου νεοφώτιστους συμπεριλαμβάνεται και ο διοικητής, ανθύπατος Σέργιος Παύλος. Έτσι το νησί ήταν ο πρώτος χώρος στον κόσμο που κυβερνήθηκε από χριστιανό. Το γεγονός είναι τεράστιας σημασίας για τη μετέπειτα διάδοση και εδραίωση του χριστιανισμού στην Κύπρο.

Ο Βαρνάβας θεωρείται ο ιδρυτής της Εκκλησίας της Κύπρου, η οποία είναι αυτοκέφαλη, επειδή ιδρύθηκε από απόστολο. Για τη λατρεία του νέου θεού κτίζονταν μεγαλοπρεπείς βασιλικές στην Πάφο, στη Σαλαμίνα και στο Κούριο. Για ένα διάστημα τα παλαιά σύμβολα της παγανιστικής αρχαιότητας και τα νέα της χριστιανικής πίστης συνυπήρχαν στη τέχνη και στον τρόπο ζωής.

Όμως προς τα τέλη του 4^ου αιώνα μ.Χ  ήταν πλέον χριστιανική. Η Εκκλησία της Κύπρου, αρκετά δραστήρια, είχε εγκαταστήσει επισκοπές σε όλα τα αστικά κέντρα. Το 325 μ.Χ πήρε μέρος στη Σύνοδο της Νίκαιας ως αυτόνομο μέλος. Μια νέα περίοδος άρχιζε, πλούσια σε γεγονότα και πολιτικές εξελίξεις, που φαίνεται ότι διαμόρφωσαν τις τύχες του νησιού στη μετέπειτα ιστορική του πορεία.

Ελληνιστική εποχή (325 – 50 π.Χ )

 Μετά τον πρόωρο θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π. Χ, άρχισε η Ελληνιστική περίοδος της κυπριακής ιστορίας, που διήρκησε μέχρι το 50 π. Χ. Η τεράστια αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου έγινε αντικείμενο διεκδίκησης και διαμάχης των στρατηγών και των διαδόχων του. Μέσα σε αυτό το πολιτικό κλίμα άρχισε ένας αγώνας αναμέτρησης ανάμεσα στον Αντίγονο και τον γιό του Δημήτριο Πολιορκητή από τη μια, και από την άλλη τον Πτολεμαίο του Λάγου, για την κατοχή της Κύπρου…..

Τελικά στην πολύχρονη διαμάχη επικράτησε ο Πτολεμαίος, ο οποίος και προσάρτησε την Κύπρο στο βασίλειο της Αιγύπτου. Τους ανυπάκουους βασιλείς, που συνέχισαν να υποστηρίζουν τον Αντίγονο, τους τιμώρησε παραδειγματικά…….

Με την πάροδο του χρόνου οι μεγάλες πόλεις της Κύπρου έχασαν τη λάμψη και την ισχύ τους. Από τον 2^ο π.Χ αιώνα πρωτεύουσα του νησιού έγινε η Πάφος σε αντικατάσταση της Σαλαμίνας…..

Γενικά, η πτολεμαϊκή περίοδος χαρακτηρίζεται από οικονομική ευμάρεια και πολιτιστική ανάπτυξη……..

Οι σχέσεις της Κύπρου με τον ελληνικό χώρο, χωρίς να είναι ιδιαίτερα στενές και θερμές, συνεχίζονταν. Συγκεκριμένα, στους Δελφούς αναφέρονται σε επιγραφές Κύπριοι πρόξενοι, ενώ με την ευκαιρία ποικίλων γεγονότων σε αντίστοιχα κείμενα της Δήλου αναγράφονταν Σαλαμίνιοι εξέχοντες πολίτες…….

Η κατάκτηση της Κύπρου από τους Πτολεμαίους διήρκεσε τρεις αιώνες περίπου. Την Ελληνιστική περίοδο διαδέχθηκε σχετικά ομαλά, χωρίς συγκλονιστικές αλλαγές και γεγονότα, η Ρωμαϊκή περίοδος (50 π.Χ – 330 μ.Χ).